3-فسـاد مـواد غذایـی (شناسایی علل و پیشگیری )

««  فسـاد مـواد غذایـی (شناسایی علل و پیشگیری )  »»

شناسایی کیفیت و اندازه گیری آن را می توان از طریق نظارت ، ارزشیابی ، حسی ، تعیین خواص فیزیکی ، آزمون شیمیایی و نهایتاً آزمایشهای میکرو بیولوژیکی پی برد.

عوامل مختلفی از قبیل گرما، سرما ، نور و سایر پرتوها ، اکسیژن ، رطوبت ، خشکی ، آنزیمها ، میکرو ارگانیسمها ، آلودگیهای صنعتی ، PH  حشرات ، انگلها ، جوندگان و غیره در فساد مواد غذایی نقش دارند که آنها را به سه دسته ذیل تقسیم می کنیم :

فساد بیولوژیکی:

          _{^{این نوع فساد بر اثر تأثیر موجودات ذره بینی گروههای ذیل بوجود می آیند :}}

ا^{_{لف )}} فساد ناشی از فعالیت باکتریها ، مخمرها ، کپک ها ، و یا کلاً میکرارگانیسم ها

ب‌  )  فساد ناشی از  ترشح مواد سمی از میکرو ارگانیسم ها مانند استانیلوکواها و یا فساد ناشی از ترشح سم از کلستریدبوتولیوم.

ج ) فساد ناشی از فعالیت آنزیمهای طبیعی خود مواد غذایی

^{فساد فیزیکو شیمیایی}

^{الف ) گرما و سرما – _{معمولاً اکثر مواد غذایی در درجات حرارت هوای محیط یعنی بین 12 الی 40 درجه سانتیگراد حمل و توزیع میگردند نگهداری و حمل و نقل مواد غذایی در چنین دمایی موجب افزایش فساد میگردد بعلاوه گرما و سرما خود سبب اصلی رشد میکرو ارگانیسم ها میگردد . گرما و هوای گرم موجب تأثیرات سوء آنزیماتیک و غیر آنزیماتیک بر روی مواد غذایی شده و موجب انعقاد پروتئین ، تجزیه امولسیون ، تبخیر رطوبت ، از بین رفتن آنزیم ، چروکیدگی میوه و سبزی و در نهایت افزایش میزان آلودگی میگردد.}}

در بعضی از مواقع سرمای زیاد موجب تأثیر سوء بر کیفیت مواد غذایی شده ، بطور مثال یخ زدن میوه و سبزیجات قبل از برداشت یا هنگام نگهداری موجب  آن میگردد که پس از خروج ازانجماد آبکی یا اصطلاحاً آب لمبو شده و سلولها منهدم شوند.

یخ زدن مواد غذایی مایع موجب کاهش کیفیت و در نهایت فساد آن میشود
بطور مثال یخ زدن بسته شیر موجب خرابی امولسیون و جدا شدن چربی و انعقاد پروتئین آن میشود

_{«« در اینجا یاد آور میشود دستورالعمل حمل مواد غذایی را در بخشهای آینده از نظرتان میگذرانیم »»}

_{ب ) نــور و سایــر پرتــوها}

فراورده های گوشتی مانند سوسیس و کلاً رنگدانه های گوشت در اثر تابش نور طبیعی و فلور سنت تغییر می یابند که این مواد غذایی حساس به نور را بوسیله بسته بندی غیر قابل نفوذ از قبیل لفافها و شیشه های تیره و مات محافظت می کنند .

نور بر روی ویتامینهای  A و C  و ریبوفلارین اثر نامطلوب دارد همان شیر در معرض نور مستقیم خورشید طعم نامطلوب و اصطلاحاً ترش میشود که مربوط بهاسیداسیون چربی موجود در شیر میگردد.

ج ) رطـوبت ، خشکـی ، هـوا و اکسیـژن

رطوبت نسبی هوا بر روی بعضی از مواد غذایی اثر نامطلوبی میگذارد اکسیژن محیط و اکسیژن موجود در مواد غذایی موجب اکسیداسیون و در نتیجه فساد
مواد غذایی میگردد.رطوبت ، اکسیژن و دما عوامل مهمی هستند که موجب رشد ونمو میکروب ها و در نهایت فساد مواد غذایی می گردند . مواد معطر ، ویتامینهایA و C و رنگها بوسیله اکسیژن تغییر می یابند.

د) میکـرو ارگــانیسمهــا 

          میکرو ارگانیسم فاسد کننده مواد غذایی موجود در آب ، خاک ، هوا پوست دامها ، پر طیور ، امعاء و احشاء جیوانات ذبح شده و سطوح دستگاه ها وماشین آلات کشتارگاه و مراکز فرآوری موجب کاهش کیفیت و در نهایت فسادمواد غذایی میگردد البته میکروارگانیسم های مفید هم درصنایع غذایی موجود میباشد.

تمامی این عوامل بطور همزمان ممکن است ماده غذایی را تحت تأثیر قرارداده وفاسد نمایند و یا ممکن است برای یک ماده غذایی شکلهای مختلفی از فساد بوقوع بپیوندد.

برای استفاده بهینه و همچنین نگهداری می بایستی پس از شناخت خصوصیات مواد غذایی و آشنایی به عوامل مؤثر در فساد اقدام به انتخاب بهترین روش یا روشها را نمود تا از این راه بتوان میزان ضایعات ، تغییرات و فساد را به حداقل ممکن رساند . جهت جلوگیری از فساد میکروبی و همچنین نگهداری مواد غذایی معمولاً دو روش کلی وجود دارد.

استـریلیـزاسیـون :

 مواد غذایی توسط حرارت و جلوگیری ار آلودگی مجدد آن تحت تأثیر شرایط خاص و با استفاده از تکنیکها و تجهیزات ویژه که پایه و اساس صنعت کنسرو سازی می باشد.

 سرما ، خشک کردن ، دود دادن ،  تخمیر و غیره :

جلوگیری از رشد و تکثیر میکروارگانیسم ها از طریق توقف و یا کندکردن فعالیتهای حیاتی آنها تحت شرایط خاص با استفاده از روشها و تکنیکهای مختلف مثل سرما ، خشک کردن ، تخمیر ، دود دادن باز دارنده های طبیعی ( قند و نمک‌ ) و شیمیایی    ( بنزو ئاتها ، سورباتها ، تشعشعات یونیزه )

در روش استفاده از سرما می توان گفت که رشد میکروارگانیسم ها و فعالیت متابولیکی (شیمیایی) مواد غذایی در درجات حرارت پایین کند شده و هر چه حرارت پایین تر باشد رشد و فعل و انفعالات  شیمیایی کند تر خواهد شد بطوریکه  در درجه حرارت های پایین تر رشد میکروارگانیسم ها کاملاً متوقف میگردد.