نگهداری پرتقال در سردخانه

فهرست مطالبآیین کار نگهداری مرکبات
مقدمه
هدف
دامنه کاربرد
واژه  ها و اصطلاحات
شرایط برداشت و نگهداری در انبار                       
شرایط نگهداری
پیوست : آسیبهای در حین نگهداری
یخ  زدگی
از دست دادن بو و مزه
دگرگونیهای فیزیولوژیکی
بیماریهای قارچی
 
 
مقدمه

مرکبات به 5 گروه تقسیم شده  اند که عملکرد هر گروه با دیگری هنگام ترابری نابرابر است و بنابراین هر گروه باید به گونه جداگانه از دید شرایط نگهداری بررسی شود:
این گروهها عبارتند از:

1-  پرتقال
2-  نارنگی و دورگهای (هیبریدها1) آن .
3-  لیمو ترش
4- گریپ فروت و دو رگهای (هیبریدها) آن .
5-  لیمو عمانی (لایم )
6- لیمو شیرین

مرکبات پس از برداشت تغییر ناچیزی را از نظر فیزیولوژیکی دارند. آنها فاز بحرانی2  ندارند بنابراین باید هنگامی برداشت شوند که آماده برای مصرف باشد. دگرگونی رنگ پوست همیشه نشانه رسیدن مرکبات نیست و نیازی هم نیست که یک رابطه مستقیم بین رنگ و درجه رسیدن باشد. ماندگاری میوه بستگی به چندین عامل از جمله عاملهای زیر دارد:
 - شرایط پیرامون (اکولوژیکی)
-  عوامل فن آوری کشاورزی (پایه  ، پیوندک  ، آبیاری  ، روش هرس و غیره )
 -  شرایط برداشت (زمان برداشت  ، شرایط میوه هنگام برداشت )
-  اندازه رسیدگی و تیمارهای بکار رفته در نگهداری
-  دمای نگهداری
-  رطوبت نسبی انبار
هر اندازه که میوه پس از رسیدن (قابل خوردن شدن ) بیشتر روی درخت بماند، پس از برداشت مدت کوتاهتری می  تواند نگهداری شود. اگرچه  ، از تنظیم کننده  های رشد می  توان برای افزایش مدت نگهداری میوه دیر برداشت شده بهره  گیری کرد.

1- هدف
هدف تدوین این آیین کار تعیین شرایط مورد نیاز برای نگهداری مطلوب مرکبات در حین انبارداری با یا بدون سرمازایی در انبارها یا ابزار گوناگون ترابری (مانند راه آهن  ، کامیون یا کشتی ) می  باشد.

2- دامنه کاربرد
این آیین کار درباره رقمهای گوناگون مرکبات محصول ایران کاربرد دارد.

3- واژه  ها و اصطلاحات
در این کار واژه  ها و اصطلاحات با تعاریف زیر به کار برده می  شود:
3-1- پرتقال3 : عبارت است از میوه رسیده درخت .  Citrus sinensis L در خانواده .Rutaceae
3-2- نارنگی4: عبارتست از میوه رسیده درخت .  Citrusreticulata Blanco از خانواده .Putaceae
3-3- لیمو ترش5  عبارت است از میوه رسیده درخت Burm.f(.L) Citrus linon از خانواده .Rutaceae
3-4- گریپ فروت6 :  عبارت است از میوه رسیده درخت Citrus Paradisi Macfadyonاز خانواده .Rutaceae
3-5- لیمو عمانی7 :  عبارت است از میوه گونه دیگری از لیمو ترش از درخت  swingle(christmann)  Citrus aurantifolia  از خانواده  .Rutaceae
3-6-  لیمو شیرین8 :  عبارت است از میوه رسیده درخت  Citrus limettioides Tanakaاز خانواده .Rutaceae

4- شرایط برداشتو نگهداری در انبار

4-1-  برداشت
میوه  ها باید هنگامی برداشت شوند که به اندازه کافی برای تازه خوری و دیگر کاربردها رسیده باشند. بهتر است هنگامی که شرایط هوا (بارندگی و غیره ) به گونه  ای است که تاثیر زیان  آوری بر روی کیفیت نگهداری میوه می  گذارد کار برداشت میوه دنبال نشود. میوه  هایی که از روی زمین گردآوری می  شوند بیشتر آلوده به قارچ Phytophthoraهستند و بنابراین سفارش می  شود میوه  هایی که زمین ریخته  اند برداشت نشوند. نشانه  های اندازه رسیدگی میوه معمولا بر پایه  های زیر استوار است:
- مجموع مواد محلول در عصاره میوه (TSS) که حداقل آن در موقع رسیدگی نباید از  8کمتر باشد.
- اسیدیته یا اسید قابل تیتر (TA) نبایستی از  2/24در صد کمتر باشد و اندازه مواد جامد محلول در آب نباید از  8درصد کمتر باشد و نسبت  TSS/TAنباید از  5/5:1کمتر باشد که این را کسر رسیدگی می  گویند.
اندازه  هایی که برای دو ملاک آخر پذیرفته شده بستگی به رقمهای میوه و شرایط محیطی (اکولوژیکی ) دارد. بنابراین باید تنها در ارتباط با رقم و محدوده یا منطقه مشخص تولید در نظر گرفته شود.

4-2-  ویژگیهای کیفی میوه برای نگهداری

4-2-1  شرایط میوه هنگام برداشت
میوه  ها به منظور نگهداری باید تمیز، سفت و بدون لکه یا عیب (صدمه دیده به وسیله برداشت کننده  ها، اثر ناخن انگشت  ، آسیب ناشی از شش پایان  ، اثر ضربه یا لهیدگی و جز آن ) باشند. نباید هیچ نشانه  ای از بیماریهای قارچی یا فیزیولوژیکی داشته باشند.
استفاده از اتیلن که برای سبز زدایی استفاده می  شود برای میوه  هائی که نگهداری دراز مدت برای آنها مورد نظر است مصلحت نیست . زیرا این کار رشد فیزیولوژیکی میوه را تند و مدت نگهداری آن را کوتاه می  کند. اگر این کار انجام داده شود باید برای آگاهی خریداران ذکر گردد میوه  هایی را که اتیلن داده شده  اند می  توان بدون دم بسته  بندی کرد.

4-2-2-  تیمار میوه

4-2-2-1-  پس از جور کردن اولیه برای جدا کردن برگها، شاخ و برگ اضافی و میوه  های خراب یا معیوب (مانند آنهایی که آسیب مکانیکی دیده  اند یا به Phytophtora  آ لوده شده  اند) میوه  ها بهتر است با افشاندن آب (که خطر آلودگی را کاهش می  دهد) و یا با پاشیدن آب یا شناور کردن در تانکها شستشو شوند. میوه  ها باید بعدا آبکشی و پاک شوند و تیمار با سم قارچ کش مجاز بر روی آنها انجام شود. این کار حتی  الامکان باید بیدرنگ پس از برداشت انجام شود. ولی درباره میوه  های پرآب  ، باید  24ساعت پس از برداشت انجام گیرد. لیمو ترش و لیمو شیرین همیشه نیاز به شستشو ندارند.
تیمار با محلول یا سوسپانسیون یک قارچ  کش مجاز انجام می  گیرد. اگر آلودگی با  Phyophtora  وجود داشته باشد می  توان از گرما درمانی9  با شناور کردن میوه در آب گرم با دمای 45تا  48درجه و به مدت 3تا  5دقیقه بهره گرفت . همچنین به جای قارچ  کش می  توان از روش گرما درمانی یعنی قراردادن میوه  ها در دمای 36تا  38درجه به مدت  2تا  3روز و رطوبت نسبی 85 تا  90درصد استفاده کرد. روش گرما درمانی چهار عمل انجام می  دهد: التیام زخمهای حین برداشت  ، غیرفعال کردن اسپورهای قارچ  ، کاهش حساسیت میوه  ها به سرمازدگیchilling  injury    و کاهش حساسیت میوه  ها به  Heat injury .
این تیمار هنگامی سودمند است که بعد از بارندگی یا دیدن آلودگی در باغ مرکبات انجام شود.
تیمار با قارچ کشها باید برابر مقررات یا ضوابط سازمانهای ذیصلاح باشد و اثرات قابل دیدن بر روی میوه  ها باقی نگذارد.
پس از تیمار با قارچ کش معمولا برای اطمینان از اینکه باقیمانده سم از اندازه قابل چشم پوشی بیشتر نباشد باید شستشو انجام گیرد.
میوه  ها پیش از شستشو و کارهای قارچ  کشی باید یک دوره معین در معرض هوا قرار گیرند تا آب پوست آنها کم شود و کمتر مورد خرد شدن یا ضربه دیدن قرار گیرد چون ممکن است در حین جابجایی مورد ضربه یا لهیدگی قرار گیرد. در مناطق خشک بهتر است میوه  ها  24ساعت در معرض هوا قرار گیرند، تا این کار مانع از پوسیدگی آنها شود.

4-2-2-2- پس از تیمار، می  توان میوه را با یک پوشش مومی پوشاند زیرا ممکن است بخشی یا تمام پوشش طبیعی میوه  ها هنگام شستن و پاک کردن از بین رفته باشد. بعنوان مثال  ، امولسیون موم کارنوبا، موم معمولی  ، مومهای معدنی مانند پارافین یا مومهایی با پایه اتیلن ممکن است برای این منظور به کار روند. یک قارچ  کش مجاز نیز ممکن است یا موم آمیخته شود (برای مثال اورتوفنیل فنول  ، بنزی میدازول ) برای نگهداری دراز مدت می  توان اندازه موم را افزایش داد. (حداکثر تا  140میلی  گرم در کیلو گرم ). و یا با استفاده از پوشش نازک پلی  اتیلن آنها را به صورت میوه  های تکی یا (Shrink wrap) نگهداری کرد.
دومین جور کردن  ، پس از تیمار قارچ  کش انجام می  گیرد و با درجه بندی اندازه دنبال می  شود. این کار باید خیلی به دقت انجام شود تا از آسیبهای پوست میوه پرهیز شود.

4-3- گذاشتن در انبار (انبار کردن )
مرکبات را باید بیدرنگ و پس از پایان کارهای تیمار در انبار گذاشت . میوه  ها را می  توان بدون پوشش کاغذی یا با پوشش کاغذی نگهداری کرد.
پوشاندن میوه  ها از گسترش آلودگی میوه  های آسیب  دیده به میوه  های سالم مجاور جلوگیری می  کند و از کاهش وزن میوه  ها در ترابری و نگهداری پیشگیری می  کند. به جای پیچیدن میوه در کاغذهای آغشته به قارچ  کش می  توان از مقوای آغشته با قارچ  کش که بین لایه  های میوه  ها گذاشته شده بهره  گیری کرد.
مرکبات را می  توان به صورت طبقات یا باز و آزاد در گنجایه  های چوبی  ، پلاستیکی یا گنجایه  های بزرگ با چهار چوب فلزی و دیواره  های سیمی یا در کارتنهای مقوایی نازک موجدار بسته  بندی کرد.
میوه  ها باید به نرمی به یکدیگر فشرده شوند تا از حرکت در حین ترابری جلوگیری کند، اما نه به گونه  ای که باعث زخمی شدن آنها شود.
سرپوش گنجایه  ها باید به آرامی روی میوه گذاشته شود تا آسیبی به میوه  ها نرساند. جعبه  ها را باید با احتیاط جابجا کرد.

5- شرایط نگهداری

5-1-  نگهداری بدون سرمادهی :
میوه  های تازه با کیفیت بالا را می  توان بیدرنگ پس از برداشت در محل تولید در ساختمانهای خوب تهویه شده در دمای بین 10تا  15درجه سلسیوس نگهداری کرد.

5-2-  نگهداری با سرمادهی :
نگهداری با سرمادهی می  تواند با یا بدون پیش سردکردن انجام شود.

5-2-1- پیش سرد کردن مرکبات به جز گریپ فروت
پیش سرد کردن هنگامی سودمند است که میوه برای مدت طولانی نگهداری شود و باید دمای میوه  ها حداکثر در  3تا  4روز به دمای مورد نظر برسد.

شرایط زیر باید هنگام پیش سرد کردن میوه  ها به کار برده شود:
- دمای پیش سردکنی باید همان دمای نگهداری میوه  ها باشد.
- نرخ گردش هوا بین 100تا  200متر بر ثانیه باشد.
- رطوبت نسبی باید در بالاترین اندازه (نزدیک به 90درصد و بیشتر از آن ) نگهداشته شود.

5-2-2-  نگهداری با سرمادهی برای کوتاه  ، متوسط و دراز مدت

5-2-2-1-  دما
دمای نگهداری از عوامل چندی پیروی می  کند که عبارتند از گونه  ها و رقم  های میوه  ، منطقه تولید، شرایط فیزیولوژیکی  ، اندازه رسیدگی  ، درازای مدت نگهداری پیش  بینی شده . برای برخی گونه  ها دمایی وجود دارد که اگر دمای نگهداری از آن پائین تر رود فساد میوه شروع می  شود، به هر حال  ، اگر نگهداری کوتاه مدت مورد نظر باشد، می  توان از آن دمای محدود کننده تا اندازه  ای پائین  تر رفت تا خطر زیان قارچها کاسته شود.
برای مثال  ، گریپ فروت ممکن است در دمای 10تا  15درجه سلسیوس برای 4تا  6هفته و برای گریپ فروتهای دیر رس10 در  5تا  6درجه سلسیوس برای 4تا  6هفته نگهداری شود.

5-2-2-2-  در تمام مدت نگهداری رطوبت نسبی باید بین 85تا  90درصد حفظ شود.

5-2-2-3- گردش هوا
گردش هوایی بین 25 تا  50متر بر ثانیه در طول مدت نگهداری باید حفظ شود.

5-2-2-4- تازه کردن هوا
تازه  کردن هوا باید با نرخی بین یک یا دو بار در هر ساعت بسته به دمای نگهداری انجام گیرد تا از جمع شدن دی اکسی کربن (بیش 1درصد) جلوگیری کند.

5-3-  عمر ماندگاری
این مدت بستگی به عوامل مختلف از جمله رقم  ، شرایط محیطی و بهداشت گیاهی  ، زمان برداشت  ، صدمات ناشی از برداشت تا جابجایی  ، تیمار در هنگام برداشت  ، دقت در نگهداری و دمای نگهداری دارد.

پیوست : آسیبهای در حین نگهداری

عوامل مختلفی برای صدمه دیدن مرکبات در حین نگهداری وجود دارند که بیشتر آنها در زیر مشخص شده  اند:

1- یخ  زدگی
بر حسب اتفاق در اثر قرار گرفتن در دمای خیلی پائین بوجود می  آید و در بعضی مرکبات ایجاد مزه تلخی می  کند.

2- از دست دادن بو و مزه
نگهداری بیش از اندازه مرکبات ممکن است سبب از دست دادن بو و مزه میوه شود.

3- دگرگونیهای فیزیولوژیکی
که به دنبال ماندن میوه  ها در دمای بسیار پائین به وجود می  آید. نگهداری بسیار طولانی در دمای بسیار پایین ممکن است حالتهای زیر را ایجاد کند:

الف- پیدا شدن نشانه  های قهوه  ای بر روی پوست میوه : این مشکل به صورت لک یا لکه پوست11  شناخته شده و ممکن است در اثر دو عامل دمای خیلی پایین و تهویه ناکافی به وجود آمده باشد.
ب- پیداشدن فرورفتگی در پوست میوه که به عنوان پوست مردگی12  شناخته شده است .

Oleocellosis -4
لکه  های قهوه  ای رنگ برروی میوه است که به دلیل شکسته شدن یاخته  های ترشح کننده اسانس ایجاد می  شود. این پارگی ممکن است در نتیجه بد جابجا کردن میوه  های آبدار باشد و اغلب در میوه  های زود برداشت شده در فصل دیده می  شود.

5- بیماریهای قارچی
این بیماریها بیشتر در نتیجه رخنه قارچها به گونه تصادفی به درون میوه از راه زخمهایی که به وسیله اثر ناخنهای برداشت کننده  ها و کارهای جابجایی و یا از راه محل بریدن دم میوه ایجاد می  شود، پیش می  آید. این قارچها، سبب پوسیدگی میوه در طی نگهداری آنها می  شود.

مهمترین این بیماریها به شرح زیر است :
-  کپک سبز که از سوی قارچ Penicillium digitatumبوجود می  آید.
-  کپک آبی که از سوی قارچ Penicillium italicumبوجود می  آید.
-  پوسیدگی انتهای دم که از سوی قارچ Phomposis citriو  Diplodia natalensisبوجود می  آید.
-  Anthracnoseکه به وسیله قارچ Colletotrichum Gloeosporioidesبوجود می  آید.
-  پوسیدگی قهوه  ای که به وسیله قارچهای Phytophthora Citrophthoraو Trichodermo Viride به وجود می  آید .
-  پوسیدگی سیاه که به وسیله قارچهای Alternaria Citriو سایر  Alternariasبه وجود می  آید.
-  پوسیدگی ترش که به وسیله قارچ Geotrichum candidumبه وجود می  آید.
با بهره گیری از راههای زیر می  توان از زیان قارچها پیشگیری کرد:
-  دقت در برداشت
-  بهره  گیری از تیمار میوه  ها با قارچ کشهای مجاز، که باید بلافاصله پس از برداشت انجام گیرد.
-  دقت در جابجایی میوه  ها
-  ضدعفونی اطاقها یا فضاهایی که در آن بسته  بندی میوه  ها انجام می  گیرد.
-  سرد کردن سریع میوه  ها و نگهداری آن .
 - انتخاب یک دمای نگهداری مناسب که تا حد امکان پایین باشد به گونه  ای که سرما زیانی به میوه  ها نرساند.