کیوی و نگهداری آن بخش اول

منبع : استاندارد ملی ایران

در ایران اولین بار در سال1347 دو اصله نهال کیوی در رامسر کاشته شد که به منظور بررسی های مقدماتی و اقلیم پذیری تحت نظر ایستگاه تحقیقات کشاورزی قرار داشت. در سال 1350 در حالی که سرمای شدید زیر صفر به درختان مرکبات صدمات زیادی وارد کرد هیچ گونه آثار سرمازدگی بر روی این نهال ها مشاهده نگردید. در سال های بعد از طریق موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر وزارت کشاورزی واریته های اقتصادی کیوی از جمله هایوارد از کشورهای فرانسه و ایتالیا وارد کشور شد.

هایوارد بی شک بهترین نوع کیوی است که تاکنون کشت شده است. میوه ها درشت و شکل و اندازه آنها کاملاً یکنواخت و بازار پسند بوده و محصول آن برای صادرات بسیار مناسب می باشد.
کار تکثیر نهال بین علاقمندان به کشت کیوی به صورت تجاری در ایران عملاً از حدود سال 1363 آغاز شد و محصول کیوی از سال 1367 به بازارهای داخلی عرضه گردید.
اولین محموله در سال 1368 به طور آزمایشی در یکی از سردخانه های استان مازندران نگهداری شد که به علت تجربه کم و آگاهی ناکافی، میوه ها نرم شدند. به تدریج با افزایش دانش فنی، نگهداری میوه کیوی در سردخانه ها افزایش یافت.
در حال حاضر در کشور ما سطح 2500 هکتار زیر کشت کیوی است. با توجه به ضایعات و بیماریهای انباری کمتر کیوی نسبت به مرکبات و همچنین خواص تغذیه ای بالا به لحاظ داشتن موادمعدنی و ویتامین ها به خصوص ویتامین C و فیبر و آنزیم ها کشت آن بسیار توصیه می شود.
 
نگهداری کیوی در سردخانه – - آیین کار

برداشت
1- زمان برداشت
میوه را باید هنگامی برداشت نمود که طولانی ترین عمر نگهداری را در سردخانه داشته باشد.
1-1- کیوی باید زمانی چیده شود که اندازه مواد جامد محلول (بریکس ) آن کمینه 2/6 باشد. در این هنگام میوه ، کامل(2) اما سفت و نرسیده است.
میوه هایی که هنگام برداشت ، بریکس کمتر از 2/6 دارند علاوه برآنکه نمی توان آنها را در سردخانه بخوبی نگهداری کرد پس از رسیدن نیز مزه و طعم مطلوب نخواهند داشت .
یادآوری – ایده آل آن است که اندازه بریکس در هنگام برداشت 9-7 باشد .
  1-2سفتی بافت کیوی هنگام چیدن باید حدود  kgf 10-7 باشد .

-1-3- کیوی را باید هنگام خنکی هوا چید و مراقب بود قطرات باران و شبنم بر روی آن نباشد.

2-3- نحوه برداشت
کارگران باید آموزش دیده ، ناخن ها کوتاه و دستکش نرم نخی بدست داشته باشند تا از ایجاد صدمه به پوست میوه جلوگیری گردد. میوه ها بادست چیده شده داخل کیسه های میوه چینی قرار می گیرند. در این مرحله با وجود ظاهر کاملا سفت ، میوه ها به راحتی در اثر بی احتیاطی دچار آسیب خواهند شد. وقتی کمینه بالندگی در باغ کیوی مشاهده شد می توان میوه را در یک چین (1) برداشت نمود زیرا معیارهای ظاهری جهت جداسازی میوه بالنده از غیر آن وجود ندارد .
یادآوری – میوه کیوی باید بدون دم چیده شود .  
-- پس از برداشت
دو عامل محیطی که بزرگترین اثر را در نرمی میوه پس از برداشت دارند دمای بالا و وجود اتیلن است . میوه باید در باغ تا هنگام حمل و نقل در سایه نگهداشته شود . همچنین دمای بالای میوه برداشت شده باید به سرعت کاهش یابد به گونه ای که ترجیحا در 24 ساعت و ناچارا 48 ساعت پس از برداشت بایستی دمای میوه را به 4 درجه سلسیوس رساند تا بیشینه مدت نگهداری بدست آید. در غیر اینصورت آب میوه به سرعت تبخیر شده که با حدود 4-3 % کاهش آب به ویژه در انتهای ساقه ای میوه ( جای کنده شدن دم میوه ) ممکن است چروکیدگی  ایجاد شود.
یادآوری 1 – پس از برداشت تا رسیدن به سردخانه باید از هر عملی که موجب آسیب دیدگی میوه می گردد مانند (پرتاب کردن، زخمی کردن، فشردن و …) خودداری کرد.
یادآوری 2 – باید مراقب بود تا میوه در همه مراحل جابجایی و ترابری و نگهداری در معرض اتیلن قرار نگیرد 

آماده سازی میوه
پس از برداشـت و قـبل از بسته بندی، آماده سـازی میوه به شرح زیر به وسیله تجهیزات مناسب مربوط انجام می شود.
  تمیز کردن
ابتدا در مرحـله تمیز کـردن و برس زنی(1)، ذرات کوچک و برگ ها و باقی مانده های دیگر (زائده های مربوط به باغ ) از سطح میوه برداشته می شوند.
جور کردن
سپس میوه وارد مرحله جور کردن شده که معمولا تعداد 8-6 نفر کارگر در دو طرف میز بازرسی میوه های آسیب دیده و لکه دار و بد شکل را جدا می کنند.
  درجه بندی
بلافاصله پس از جور کردن، باید طبق استاندارد ملی 3475 سال 1379 -  کیوی عمل درجه بندی را انجام داد. در این صورت میوه های درجه بندی شده و با اندازه معلوم در سالن های نگهداری جای مشخصی داشته که هم برای صاحب کالا از نظر بازاریابی و هم برای مسئول سردخانه از نظر نحوه خروج کالا مفید خواهد بود.

- بسته بندی
8-1- جهت بسته بندی بایستی از جعبه های پلاستیکی با ارتفاع بیشینه 30 سانتی متر استفاده کرد.
8-2- گنجایه های مورد استفاده نباید آلوده به قارچ و میکروارگانیسم های دیگر باشند پس باید پیش از قراردادن میوه ضد عفونی شوند.
8-3- گنجایه های مورد استفاده برای بسته بندی ضمن داشتن منافذ لازم برای رسیدن هوای سالن سردخانه به میوه ها باید به اندازه کافی مقاوم بوده و برآمدگی تیز که به میوه آسیب وارد نماید نداشته باشند.

- کارهای مربوط به سردخانه گذاری
- قبل از بارچینی میوه در سالن های نگهداری سفارش می شود برابر فرم پیشنهادی پیوست الف مشخصات اولیه آن تعیین و در فرم مذکور درج گردد.
در صـورتی که دمـای میوه قبـلاً‌ کاهش نیافته باشـد می تـوان دمـای آن را در آمادگاه کاهـش داد. (پیش سرد کردن)(1)
- پس از پایین آمدن دمای میوه گنجایه های حاوی آن را باید به سالن های اصلی نگهداری انتقال داد. در مواردی که میوه های متعلق به چند باغدار در یک سالن نگهداری شوند حتماً‌ باید جدا از یکدیگر قرار گیرند.
- بارچینی میوه کیوی در سردخانه باید طبق استاندارد ملی ایران3399 سال1373 - آئین کار روش چیدن کالا در سردخانه مواد غذایی انجام شود.
- بهره گیری مناسـب از فضـای سالن نگهداری باید طبق استانداردملی ایران 3589 سال 1374 آئین کار محاسبه ظرفیت وزنی سالن های نگهداری سردخانه مواد غذایی انجام شود.
یادآوری - سالن های نگهداری در سردخانه بایستی قبل از ورود میوه ضد عفونی گردند به این ترتیب که 48 ساعت در فضای بسته تحت عمل ضد عفونی با قارچ کش های مجاز قرار گرفته سپس به مدت یک هفته هوادهی شوند.

10- شرایط بهینه نگهداری
- دما
دمای بهینه برای نگهداری میوه 5/0 ± 0 درجه سلسیوس سفارش می گردد .
یادآوری – ازدمای پایین تر از 5/0 – درجه سلسیوس به منظور سالم نگهداشتن میوه و جلوگیری از یخ زدگی احتمالی آن باید اجتناب کرد .
اگر میوه در دمای 2 درجه سلسیوس نگهداری شود کاهش مدت نگهداری 2-1 ماهه در مقایسه با دمای صفر درجه سلسیوس پیش بینی می شود .
افزایش دما از صفر درجه سلسیوس به 5 درجه سلسیوس باعث دو برابر شدن عمل تنفس و تقریبا نصف شدن دوران نگهداری می شود . همچنین میوه در دمای 5 درجه سلسیوس سه برابر سریع تر از دمای صفر درجه سلسیوس نرم خواهد شد.
- دمه نسبی
دمه نسبی مناسب برای نگهداری میوه 95 – 90 % سفارش می گردد .
یادآوری - تندی گردش هوا برای تامین دما و دمه نسبی یکنواخت باید به گونه ای باشد تا از ایجاد شبنم یا ژاله روی میوه و پوسیدگی جلوگیری گردد.
تمام میوه های تازه بعد از برداشت آب از دست داده و در نتیجه کاهش وزن پیدا میکنند.
 اگر چه میزان از دست دادن رطوبت با شرایط دمای هوای محیط ، دمای بافت میوه و تندی گردش هوا برحسب زمان(1) تاثیر می پذیرد ، اما فاکتور عمده در کاهش وزن بعد از سرد شدن میوه و نگهداری در صفر درجه سلسیوس ، رطوبت نسبی هوای اطراف میوه است . کاهش وزن در میوه کیوی می تواند با کاهش ناچیزی در سفتی بافت همراه باشد .
- اتیلن
اندازه گاز اتیلن در هوای سالن سردخانه ppb(1) 10-5 سفارش می گردد .
تاکید می شود با توجه به حساسیت میوه کیوی نسبت به اتیلن باید سعی کرد میوه در مراحل بعد از برداشت و نگهداری در معرض اتیلن قرار نگیرد.
کیوی نباید بامیوه های دیگر که تولیداتیلن می کنند ترابری و نگهداری شود مانند سیب ، گلابی و موز. زیرا باعث نرمی میوه شده و به گونه موثری دوره نگهداری و فروش میوه رامحدود می کنند.
میزان اتیلن باید براساس نظمی پایش(2) شود. تهویه مداوم در طول نگهداری باعث کاهش سطح اتیلن می گردد .
یادآوری – باید از لیفت تراک هایی که با نیروی باتری کار می کنند بهره گرفت.
- عمر نگهداری
عمر نگهداری میوه کیوی با پیروی از شرایط بهینه نگهداری بیشینه 6 ماه می باشد.

- بازرسی میوه در سردخانه
در طول دوره نگهداری جهت شناسایی به موقع ضایعات احتمالی و آگاهی از چونی میوه باید به گونه ای مرتب از آن نمونه برداری کرد و نمونه ها را مورد بررسی دقیق قرار داد . در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری در حد امکان از پیشرفت آن جلوگیری نموده و در غیر اینصورت نسبت به عرضه در بازار باید عمل نمود.

- ضایعه های دوران نگهداری
بطور کلی بین بیماری های بعد از برداشت و ناهنجاری های فیزیولوژیکی باید فرق گذاشته شود .
- ناهنجاری های فیزیولوژیکی
- آسیب برخاسته از یخ زدن
در این ناهنجاری حالت نیم شفافی (ماتی) گوشت میوه در انتهای ساقه ای شروع شده و به سوی انتهای جوانه ای میوه پیشرفت می کند . بافت میوه های حساس در نگهداری طولانی تا حدی زرد می شوند.
آسیب یخ زدن در میوه های زود هنگام چیده شده هنگامی که در دمای زیر صفر درجه سلسیوس نگهداری شوند و یازمانی که میوه ها در باغ در معرض یخبندان ناگهانی قرار گیرند اتفاق می افتد. میوه های که در اواخر فصل یخ می زنند معمولا در قسمت شانه میوه ، سلولها متلاشی شده و موجب جمع شدگی انتهای ساقه ای میوه می شود .
- سختی میانی
این ناهنجاری با قرار گرفتن میوه کیوی در معرض اتیلن و میزان CO2 بالاتر از 8 درصد در سالن نگهداری ایجاد می شود . در این حالت اندرون میوه نرسیده و سخت و چوبی می ماند در حالیکه باقی بافت آن نرم و رسیده و آب افتاده شده و سبز تیره می گردد .
- خرابی درونی
نشانه آن با بی رنگی خفیف در انتهای جوانه ای میوه شروع می شود . با گذشت زمان در اطراف انتهای جوانه ای میوه پخش شده و بخش وسیعی را در بر می گیرد .
با پیشرفت این اختلال نوعی دان دان شدن (شنی) بافت زیرین پوست میوه دیده می شود.
- نیم شفافی پریکارپ
این اختلال هم در میوه انبار شده در هوای معمولی و هم هوای کنترل شده سالن با دمای صفر درجه دیده می شود . نشانه آن به صورت لکه های نیم شفاف ( مات ) در بافت بیرونی پوست در انتهای قلمی شکل ظاهر می شود که ممکن است به کناره ها پیشرفت کند نیم شفافی پریکارپ را می توان بعد از 12 هفته نگهداری در صفر درجه سلسیوس مشاهده نمود . حضور اتیلن در فضای سالن نگهداری باعث شدت پیشرفت نشانه ها می شود .
  -سفیدک میانی
لکه های مجزای روشن در بافت میانی میوه می تواند تحت تاثیر بالا رفتن CO2 و اتیلن به مدت بیش از 3 هفته در دمای صفر درجه سلسیوس بوجود آیند . در واقع ترکیب CO2 و اتیلن مانع تبدیل نشاسته به قند می گردد.
- بیماری پس از برداشت
- بوتریتیس
این بیماری علاوه بر کشور ما در همه مناطق کشت کیوی اعم از نیوزیلند ، ایالات متحده امریکا، شیلی، یونان و ایتالیا ممکن است اتفاق افتد. بوتریتیس مهمترین بیماری انباری کیوی است. بیماری توسط قارچ Botrytis Cinerea ایجاد که در محیط کشت آزمایشگاهی تولید کپک خاکستری  روشن متمایل به قهوه ای می نماید .
شایع ترین نشانه آن ، پوسیدگی نرم در انتهای ساقه ای میوه و یا در محل زخم هاست.
بافت آلوده، تیره رنگ و آبدار می شود . آلودگی اولیه می تواند در هر زمان از پایان جوانه زنی تا برداشت در قسمتهای مستعد بوجود بیاید . سپس در دوره نگهداری در شرایط مناسب رطوبتی پیشرفت می کند و داخل میوه سالم پخش می شود.
یادآوری -  دیگر بیماری هایی که ممکن است به کیوی آسیب بزنند به شرح زیر می باشند:  
Alternaria rot - Blue mold - Dorthiorella rot - Phoma rot - Phomopsis rot - Sclerotinia rot - Mucor rot -Buck shot rot